SUSKUN

 Ahmed ARİF

عرب ادبیاتی 2

عرب دیلی‌نین گله‌جیی نه دئمكدیر؟

یازار:جۆبران خلیل جۆبران

دیل بۆتون میللتین و یا اوْنون عۆمومی ماهیتی‌نین یارادیجیلیق تظاهورلریندن بیریدیر. اگر یارادیجیلیق ضعیفله‌ییرسه، دیلین اینكیشافی دا دایانیر. اما معلوم اوْلدوغو كیمی، دایانماق تنززولدور، تنززولون آرخاسیندا ایسه اؤلوم و پۇچلوق دایانیر.

بئله‌لیكله، عرب دیلی‌نین گله‌جیی بۇ دیلده دانیشان خالقلار عائلهسی‌نین ایندیكی و گله‌جك یارادیجی دۆشونجه‌سیندن آسیلیدیر. اگر ایدئیالار یاشاسا، عرب دیلی‌نین گله‌جیی كئچمیشده اوْلدوغو قدر مؤهتشم اوْلاجاق. بئله اوْلماسا اوْنو قوْنشو یهودی و سۇرییا دیللری‌نین عاقیبتی گؤزله‌ییر.

بس بیز نَیی یارادیجی گۆج آدلاندیریریق؟

بۇ، میللتی ایره‌لییه آپاران قطعیتدیر؛ زیرا، میللتین قلبینده ناملوم اوْلانا ماراق، آجلیق، ائهتیراس، رۇحوندا ایسه اوْنون گئجه و گۆندوز حیاتا كئچیرمه‌یه چالیشدیغی آرزولار زنجیری واردیر. هر بیر حالقانی قت ائتدیكدن سوْنرا حیات یئنیسینی علاوه‌ ائدیر. شخصلرده بۇ، ایستئداددیر، جمعیتده ائنتوزیازم. آیریجا شخصلرین ایستئدادلی اوْلماسی ایسه جمعیتین گیزلی جهدلرینی كوْنكرئت آشكار فوْرمالاردا حیاتا كئچیرمك باجاریغیندان باشقا بیر شئی دئییل. ایسلاماقه‌دركی دؤورده شاعر بیر نؤو مۆژدچی ایدی. بئله كی، عربلر نه ایسه یئنی بیر شئی گؤزله‌مك وضعیتینده ایدیلر. بۆتپرستلیكدن ایسلاما كئچید گۆنلرینده اوْ، اینكیشاف ائده‌رك یئتكینلشیردی، بؤیومه و یئتكینلیك مرحله‌سینی یاشاییردی. پوْستكلاسسیك دؤوردن سوْنرا اوْ، ایكیلشدی، چۆنكی بۆتون ایسلام جمعیتی پارچالانیردی. شاعر ده همین مرهله‌لردن كئچیردی، اوْ یۆكسه‌یه قالخیر، اؤز گؤركمینی دیَیشیر، بضا فیلوْسوْف كیمی، بضا حكیم كیمی گؤرونوردو، حتی آستروْنوْم بئله اوْلوردو. نه قدر كی، عرب دیلینده یارادیجیلیق گۆجونو مۆرگو تۇتمامیشدی، هر شئی بئله ایدی. بۇ گۆج ضعیفله‌دیكجه شاعرلر قافییپردازلارا، فیلوْسوْفلار ازبرچیلره، حكیملر فێریلداقچیلارا، آستروْنوْملار آستروْلوْقلارا چئوریلدیلر.