بیر شاعیر صاف- صاف دولانیر تنهالاردا، شعیر سویله یرك
بدیعی ادبیات تئرمینلرینه آچیقلامالار

نوشته شده توسط رحمتلی اوستاد محمد علی فرزانه   
15 آذر 1393 ساعت 18:39

تجسٌم                                                                                  Təcəssüm

سٶزلوکده جانلاندیرما و بلیرتمه آنلامیندا اولان بو سٶز٬ جانسیز شئیلر و اولایلارا٬ جانلۍ وارلیقلارا و انسانا خاص اٶزەللیکلر باغیشلاماقلا بدیعۍ ادبیاتدا استعارەدن بهره آپارماق دئمکدیر۰ بونا خالق دانیشیق دیلینده٬ شفاهۍ و یازیلۍ ادبیاتدا چوخ راست گلمک اولور۰ شفاهۍ دانیشیقداکۍ "یازگلیر"٬ "یئر دیرچۂلیر"٬ "اورەییم آتلاندۍ" کیمۍ ایفادەلر اوسلوبۍ تجسٌم ساییلیر۰ جانسیز شئیلره وئریلن دبدەبلۍ  سورغو و یا جانلیلیق حالتۍ تجسٌمۍ ایفا ائدیر

فضولۍنین "صبا" اغیاردن پنهان٬ عمیم دلداره اظهار ائت مصراعیندا "صبا"٬ و یا بیر سیرا شعرلرده٬ "دورنالارا" و "داغلارا" انسانۍ صفتلر یاراشدیرماق و شهریارین "آغ بولوتلار کٶینکلرین سیخاندا میصرعیندا بئله بیر بدیعۍ اسلوبا راست گلیریک۰

تجسٌم دونیا خالقلاریننین قدیم اساطیر و فولکلوروندا گئنینش استفاده ائدیلمیشدیر۰ قدیم انسانلار تکجه جانسیز شئیلردن دگیل٬ بلکه دینۍ آنلایشلاردا آللاهلارۍ دا تجسٌم ائدیردیلر۰




ادامه مطلب...

گؤنده ریلیب تاريخ چهارشنبه 29 بهمن 1393یازار احمد محمدپور


 لاله ایله پروانه

برق اولمادی، قیزیم گئجه یاندیردی لاله‌نی
پروانه‌نین، اودم ده باخیردیم اداسینه

گؤردوم طواف کعبه ده یاندیقجا یالواریر
سؤیلور: «دؤزوم نه قدر بو عشقین جفاسینه؟

یا بو حجاب شیشه‌نی قالدیرکی ساورولوم
یا سوندوروب بو فتنه‌نی، باتما عزاسینه!»

باخدیم کی شمع سؤیله دی: «ای عشقه مدعی !
عاشق هاچان اولوب یئته اؤز مدعا سینه؟

بیر یار مه لقادی بیزی بئیله یاندیران
صبر ائیله یاندیران دا چاتار اؤز جزاسینه»

اما بو عشقی آتشی عرشی‌دی، جاندا دیر
قوی یاندیریب خودینی یئتیرسین خدا سینه


محمدحسین شهریار




ادامه مطلب...

گؤنده ریلیب تاريخ دوشنبه 13 بهمن 1393یازار احمد محمدپور

هله‌لیک نیابتی دیل قورومو | ناصر مرقاتی




اوخومادان اؤنجه:

بو یازی بیتمیش بیر مقاله کیمی یوخ، گؤستریشلرنن بیتیشیب و بوتونلشن بیر اؤنری کیمی سونولور. بوردا اورتایا سورولن بحثلر هم گونئی ملی حرکتینده ایش بیرلیگینی ساغلییان بیر نسنه  و همی ده راسیزمین گوجلو دیل اریتمه سیاست‌لری قارشیسیندا، دیلیمیزی قورویوب و گلیشدیرن نه­‌دن کیمی اورتایا سورولوب، بو اوزدن بو مقاله نین بوتونلشمه سی و بوتونلشدیردیکدن سورا اونون چئوره سینده ایش بیرلیگی آپارماق اوچون، گونئی آذربایجانین بوتون تشکیلاتلار، یازیچی، شاعیر، دیلچی و هونر اهلینی یاردیما چاغیریرام.

تمل داشی (قونونون اؤنمی):

بؤیله چاش-باش و زینی- زینی سیاسال ایش بیرلیگی آختاریلان بیر دورومدا، منجه هله لیکده دیل اوچون بیرموستقیل(نیابتی قوروم) قوروب و اونون چئوره سینده توپلاشیب و اونو دستکلمک، ان دَیرلی ایلکین آددیم و ان اؤنملی باشلانیش آلتئرناتیوی کیمی ساییلابیلر. بورادک چئشیدلی قوروملار و تشکیلاتلارین طرفیندن اؤنریلن بیرلیگ و ان آزی دوزگون بیر جبهه نین یارانماسی اوچون ایره لی سورولن یاتاجاقلار یئترلی و باشاریلی اولماییب، آنجاق بیر یاندان اورکدن گونئی آذربایجانی سئون هئچ بیر سیاسال تشکیلات،  دیلین قورونماسی و گلیشیمینه گؤره آتیلاسی آددیملار دوشنجه سینه ده قارشی چیخمامایشدیر، باشقا یاندان ایسه، بیزیم دوروموموزدا اولان سومورگه آلتیندا یاشاییان میللت لرین ان اؤنملی و ان بیرینجی کیملیک قوروجولاری، دیللری اولموشدو. بو او آنلامدادیر کی دیل کیملیکده و کیملیک دیلده گؤمولموشدو.  بو اوزدن، دیل و بیر (نیابتی قوروم)ون چئوره سینده توپلاشما، و یا ایش بیرلیگی آپارما، بیر جیبهه نین یارانماسینا یاردیمجی و ذاتن بیر بینؤوره و تمل  داشی ساییلابیلر. اصلینده ده بو ان ایشلک و ان پراتیک یول دئمکدیر، یوخسا تمللی و آیدین پلاتفورمو اولمویان تشکیلات و قوروملارین باشلاری، یالنیز سیاسال بیرلشمه لر آرزیسی و سوراغیندا داشدان- داشا دَیدیکده، هئچنه تاپمادان، هر زامان سرگَندر گَزمه لی اولاجاقلار، بو گؤز اؤنونده اولان بیر گرچک­دیر.



ادامه مطلب...

گؤنده ریلیب تاريخ دوشنبه 13 بهمن 1393یازار احمد محمدپور

اورهان ولی‌نین 64 ایل سونرا یاییلان سئوگی مکتوب‌لاری


اوْرخان ولی ده اوْلسانیز، بضن سئودییینیز قادینا سؤزونوز کئچمز. شاعیرین دلیجه‌سینه عاشق اوْلدوغو ناهید خانیما یازدیغی و ایلک دفعه‌‌ یاییملانان مکتوب‌لار بۇنو ثبوت ائدیر. نه قده‌ر دیل تؤکسه ده، بیرجه اوْنو سئودییینه ایناندیرا بیلمیر. و یالواریر: “ناهیدجان، داها شیرین مکتوب‌لار یازسان، اوْلماز؟ اورخان ولی‌نین اؤلوموندن 64 ایل سوْنرا ناهید خانیما یازدیغی سئوگی، حسرت و کده‌ر دوْلو مکتوب‌لار ایلک دفعه‌‌ کیتاب حالیندا اوْخوجولارا تقدیم اوْلونوب. ادبیات اؤیرتمنی، سوْنرالار شاعیر عاریف دامارین حیات یوْلداشی اوْلان ناهید خانیم صمد آغاوْغلویا گؤره “رئنئسسانس کیمی قادین”، جمال سۆرییایا گؤره ایسه “جۆمهوریت دؤورونون خێردا بۇرژوا دویارلیلیغی‌نین آناسی” ایدی.“یالنیز سنی آراییرام” آدلی کیتابدا 1947-1950-جی ایل‌لر آراسی گؤندریلمیش 62 مکتوب وار. مکتوب‌لاردا ولی ناهید خانیما داها واجیب ایشلر گؤره‌جه‌یینی پلانلاشدیردیغینی یازیب. اصل ایستانبول شاعیری‌نین سئوگیلیسی‌نین اوْلمادیغی شهری گؤرون نئجه تصویر ائدیر: “شهر پالچیقلی کۆچه‌لرییله، بۇلودلو هاواسییلا منه دۆنیاداکی شهرلرین ان چیرکین ایمیش کیمی گلیر. ایستانبولدا تک ایلنجه‌م سندن مکتوب آلماقدیر”.


Orhan Veli Kanik

Orhan Veli Kanik

ناهید خانیم همین دؤورده یحیا کمالین اؤیرنجیسی خلیل وئدا فێراتلی ایله ائولی اوْلوب و مکتوب‌لاردا تئز-تئز اوْرخان ولی “ایمکانسیز سئوگی”دن، بیر داها گؤروشه بیلمه‌یه‌جکلریندن ناراحاتلیغینی ایفاده ائدیر. ولی سوْن مکتوبونو 12 اوْکتیابر 1950-جی ایلده ایستانبولدان یازیر. سوْنراسی دا یقین شاعیرین اوْخوجولارینا معلوم‌دور. اوْرخان ولی 10 نوْیابردا بیر هفته‌لیک گئتدییی آنکارادا بلدیه‌نین آچیق قوْیدوغو چۇخورا دۆشور، باشیندان یارالانیر. 14 نوْیابردا حالی پیسلشیر، خستخانایا آپاریلیر. ائله همین گئجه بئیین قاناماسیندان دۆنیاسینی دیَیشیر. کیتابین سوْنوندا ناهید خانیمین 12 نوْیابر 1950-جی ایل تاریخلی مکتوبو وار. ولی‌نین سئوگیسینه اینانمایان، دایما اوْنو قێسقانان، سوْیوق داورانان ناهید خانیمین مکتوبوندا ان سئوگی دوْلو جۆمله‌‌ “گؤزلریندن اؤپورم”دیر. 22 یانوار 1947
“تک یاشاماغینی، آنجاق منه عاید اوْلماغینی ایسته‌ییرم” یازیرسان. من ده سنین یالنیز منه عاید اوْلماغینی ایسته‌ییرم. بۇندان ذره‌‌ قدر شۆبهه ائتمه. سندن باشقاسی ایله ان خێردا مۆناسیبتیم اوْلاجاغینی آغلینا دا گتیرمه. عینی شئیی من ده ایسته‌ییرم. یعنی سنین تکجه منه عاید اوْلماغینی ایسته‌ییرم. آنجاق بۇنون ایمکانسیز اوْلدوغونو دا بیلیرم. دوْغرودان، نئجه اوْلاجاق بیزیم حالیمیز ناهید؟ داها بیر-بیریمیزی گؤرمه‌یه‌جه‌ییک؟ بۇ قدر کده‌رلی طالع اوْلار؟

 

5 آپرئل 1947

سنه ده، منه ده ایمکانسیز گؤرونن بۇ سعادت گۆن‌لرین بیر گۆنو حیاتا کئچسه، بۆتون عؤمروم بوْیو ایتیردیکلریمین هئچ بیرینه تأسفلنمه‌یه‌جه‌یم. تکجه بۇ سئوینج منه یاشاماق اۆچون یئته‌جک. اوْ بؤیوک، اوْ یئگانه سعادت اۆچون اللهامی، طالعیمی، یاخود هر هانسی باشقا بیر شئیمی، نه‌یه اینانماق لازیمدیرسا، اینانماق ایسته‌ییرم. آللاها اینانان اینسان‌لارین نئجه ایناندیقلارینی، نئجه سئودیکلرینی بیلیریک. من سنی داها چوْخ سئویرم. داها چوْخ دا اینانا بیله‌رم.

 

23 مای 1947

ان گؤزل شئی‌لری سنه قارشی دۇیدوغومو ان یاخشی سنین بیلمه‌یین گرک.

 

15 اییول 1947

یئنی شعرلریمین اوْلوب-اوْلمادیغینی سوْروشورسان. اوْلسایدی، گؤندرردیم. اینسان زامان-زامان بئله سۇسور. بۇ یقین داها بؤیوک دؤنم اۆچون حاضیرلیقدیر. یاخین گۆن‌لرده مۆهوم شعرلر یازاجاغیما اۆمید ائدیرم.

 

16 سئنتیابر 1947

مکتوبون منی اولدوقجا ممنون ائله‌دی. بۇنونلا بئله چوْخو منه خیال کیمی گؤروندو. ائله اۆمیدلردیر کی، ایمکان باخیمیندان هئچ بیر اساسا دایانمیر. بۇ صؤحبتلر بیر آز دا کوْممونیست شاعیرلرین شعرلرینه بنزه‌ییر. همیشه “گؤزل گۆن‌لر گؤره‌جه‌ییک” دئییرلر. یاخشی، بس نئجه گؤره‌جه‌ییک؟ ائله دئییل‌می؟ بیزه ده مارئشال (فئوزی چاکماک) کیمی آدام لازیمدیر. “دؤزون، بۆتون ایسته‌دیکلرینیز اوْلاجاق” دئسین. ایناناق، دؤزه‌ک.

 

2 اوْکتیابر 1947

دورومومو بیر دۆشون. ایکی گۆندور یاغان یاغیشا و سوْیوغا باخمایاراق اۆستومده تکجه آغ پئنجک وار. آیاق‌قابیم یوْخ، کؤینه‌ییم یوْخ، قالستوکوم یوْخ. بۇ قییافه‌ده آنکارایا گله بیله‌رممی؟ خۆصوصن بعضی‌لرینه بۇ صفالتیمی گؤسترمک ایسته‌میرم. کئچن دفعه‌‌ بوْرجا بیر پئنجکلیک پارچا آلدیم، درزییه وئردیم. بۇ شنبه گؤتوره‌جه‌یم (درزییه وئرمک اۆچون ایگیرمی-ایگیرمی بئش لیرا تاپسام). آمما اوْ دا سورونو حل ائتمه‌یه‌جک.

 

29 نوْیابر 1947

تکجه سنین اۆچون یاشاییرام. تکجه سنین اۆچون یاشاماق ایسته‌ییرم. منی سئو دئمک ایسته‌میرم، ساده‌جه اینان. عؤمروموزون سوْنونا قده‌ر منه ایناناجاغینی دۆشونه بیلسم، بۇندان دۇیاجاغیم موتلولوق بۇ گۆنه قده‌ر دۇیدوقلاریمین ان بؤیویو اوْلار.

 

16 مای 1949

بۇ مکتوبو سندن آیریلدیقدان سوْنرا یازیرام. سنی هئچ واخت اۇنودا بیلمه‌یه‌جه‌ییمی بیلدیییم حالدا منی اۇنوتماغینی ایسته‌ییرم. آرامیزدا نه‌لرینسه یاشاندیغینی هئچ کیم بیلمه‌سین. من نه اوْلور-اوْلسون، یاشامیما نه قاریشمیش اوْلور-اوْلسون، هئچ کیمی سنین یئرینه قوْیا بیلمه‌رم. آللاها امانت اوْل، ناهید.



ادامه مطلب...

گؤنده ریلیب تاريخ دوشنبه 13 بهمن 1393یازار احمد محمدپور