بیر شاعیر صاف- صاف دولانیر تنهالاردا، شعیر سویله یرك

تخلٌص ( دوزلتمه آد)                         Təxəllüs ( düzəltmə ad)

بعضۍ یازیچیلار و داها چوخ شاعیرلر اٶزلرینه دوزلتمه آد سئچیرلر۰ بو یازیچۍ و شاعیرلر اثرلرینۍ اصیل آدلارۍ ایله یوخ٬ سئچدیکلرۍ تخلص له چاپ ائتدیریرلر۰ بونلار دوزلتمه آدۍ یا اٶزلرۍ سئچیر٬ یادا اونلارین معلملرۍ و یا قلم دوستلارۍ وئریرلر۰ تخلص عنوانیله گٶتورولموش آد چوخ واخت یازیچۍ یا شاعیرین اصل آدیندان داها ساده٬ موزون٬ شاعیرانه و طمطراقلۍ اولور۰ گاهدان صحنه خادملرۍنین بیر پاراسۍ دا اٶزلرینه تخلص آییریرلار۰

نظامۍ-بٶیوک آذربایجان شاعیرۍ؛ الیاس یوسف اوغلونون٬ وورغون-آذربایجانین خالق شاعیرۍ: صمد یوسف اوغلو وکیلوفون٬ شهریار-ایران و آذربایجانین مشهور شاعیرۍ: محمد حسین بهجت تبریزۍنین تخلصٌودور۰

 

تدریج                                                                                                Tədric

بدیعۍ اثرده ایفادەنۍ آنلام و محتواجا گئت-گئده جانلاندیرما و یا خود دوشگونلندیرمۂسینه شعرده داها چوخ توخونولور۰ شاعیر اٶز دوشونجه و دویغولارینۍ آردیجیل صورتده آستا-آستا گوجلندیرمک یا ضعیفلندیرمک یولو ایله اوخوجویا چاتدیرماق ایستۂدیگۍ غایۂنین داها تأثیرلۍ بیر دورومدا اورتایا چیخماسینا نایل اولور۰ نمونه اولاراق بورادا صمد وورغونون "واقف" درامیندا واقفین قاجارلا دیالوقوندا گٶرمک اولار۰ قاجار واقفۍ حبس ائدیب سونرا اٶلدورمک فرمانینۍ وئردیکده وطن پرور شاعیرین قان ایچن حکمدارا سٶیلۂدیگۍ مونالوقدا اوٌلجه سٶزلرینۍ یوموشاق و ساکت حالدا سٶیلۂییر۰ سونرا گئت-گئده اونون هیجانۍ آرتیر و سونوندا اونون سٶزلرۍ جوشغون شعارلارا چئوریلیر:

من آز گٶرمۂمیشم بو سرایلاردان٬           بوردا گٶیه چیخان آه-وایلارۍ۰۰۰

گٶرموشم شاهلارین وفاسینۍ من                     خانلارین ظولمونو٬ جفاسینۍ من۰

گٶرموشم زامانین مین روزگارینۍ           دوستاق آنالارین گٶز یاشلارینۍ۰

نفرت!قن چاناغۍ تاجلارا نفرت!              وار اولسون آزادلیق٬ بیرده محبٌت۰

و بیراٶرنک ده شاعیر ب۰ق۰سهنددن:

من انسانلار بیر-بیرۍ نین         هئچ دردیمۍ٬ هئچ آغریمۍ

قارداشیدیر٬ سیرداشیدیر          محکوم انسان دردلریندن

دئیه٬ بیرگون٬ ایگۍ گون یوخ٬     آییریبان بٶلمۂمیشم۰۰۰

عٶمور بویو هاراۍ چکیب٬          بو سٶزومده صادق دوروب٬

قلم چالیب٬ بوغاز ییرتیب٬         لاکین هله یازیق دونیا

شعر یازیب٬ یاراتمیشام۰          میللتچیلیک" خولیاسینا

حیاتیمین کیتابجاسین              عنادینا دوام ائدیر

واراقلا باخ٬ گٶرکۍ آنجاق           انسانلیغۍ آنان کیمدیر؟

 

تک آنلامۍ سٶزلر                                                      Tək anlamı sözlər

دیلین لغت ترکیبینده اولان سٶزلرین بیر سیراسۍ تک بیر آنلامۍ بیلدیریر۰ بو آنلام دا اونلارین گرچک آنلامینۍ اٶزونده داشییر۰ سٶزون حقیقۍ (نومیناتیف) آنلامۍ هر وارلیغین اٶزلیکلرینۍ ایفاده ائدن آنلاییشدیر۰ حقیقۍ آنلام عمومۍ آنلاییشلار اوزره یاراندیغینا گٶره سٶزون ایلکین آنلامینۍ تشکیل ائدیر۰ تک آنلامۍ سٶزلرده ایلکین آنلامدان باشقا اٶزگه آنلاملار ایفاده اولونمور۰ مثلاً ائو٬ کوچه٬ کند٬ دنیز٬ من٬ سن٬ او٬ یاشیل٬ قیرمیزۍ٬ گئج٬ تئز و سایره بلیرلۍ آنلاییشلار بیلدیریر۰ همین بلیرلۍ آنلاییشلار ایسه سٶزلرین گرچک و ایلکین آنلاملارینۍ قاوراییر۰ بو کیمۍ سٶزلر تک آنلاملۍ سٶزلر جرگۂسینه داخل اولور۰

 

تک بئیت                                                                                Tək beyt

بدیعۍ ادبیاتدا بیر بئیت باغیمسیز آنلاملۍ و ماراقلۍ سٶز ایفادەسیدیر۰ تک بئیتده مصراعلار آراسیندا قافیه اویغونلوغو شرط ساییلمیر٬ لاکن قافیۂنین اولماسۍ داها یئیدیر۰ شعر دونیاسیندا تک بیت "فرد" و "مفردات" عنوانیله ده تانینیر۰

غربال چون ائدر حرکت هرج و مرج اولور

                        باخما او هرج و مرجه آریتماق خیالۍ وار۰

"حکیم لعلۍ"

کئچمه نامرد کٶرپوسوندن٬ قوۍ آپارسین سئل سنۍ٬ یاتما تولکو دالداسیندان٬ قوۍ یئسین اصلان سنۍ

آذربایجان کلاسیک ادبیاتیندا صائب تبریزۍنین تک بئیتلرۍ معروفدور:

اٶز بوغازیندان کسیب احسان ائدن همتلیدیر٬                        یوخسا هرکس اولسا توخ توللار ایته الجه چٶرک

کیمسه یالوارسا اگر ظالمه آخماقلیق ائدیر                کبابین گٶز یاشۍ آخدیقجا اود آرتیق قودورار۰

افسوس کۍ یاریم گئجه گلدۍ٬ گئجه گئتدۍ             هئچ بیلمۂدیم عٶمروم نئجه گلدۍ٬ نئجه گئتدۍ

آقا بگیم آقا باجۍ

 

تکریر                                                                                                     Təkrir

عینۍ سٶزون یا ایفادەنین اثرده یئرسیز تکرار ائدیلمۂسۍ٬ یازیچۍنین سٶز باجاریغۍنین ضعیفلیگینه بدیعۍ دوشونجۂسۍ و سٶز قاورامینین یوخسوللوغونا دلالت ائدن مدهۍ و بلاغته یاراماز بیر اٶزەللیک اولدوغو حالدا٬ تکریر بدیعۍ اثرده آنلامۍ داها دا درینلشدیریر٬ اونون دیلینۍ٬ اوسلوب و ایفاده گوجونو داها دا قووتلندیریر۰ بیر اٶرنک بختیار واهابزاده دن:

آرازین

            بوتایۍ وطنیم٬

                                    اوتایۍ وطنیم۰

بو نئجه وطندیر-

                        گٶرمۂدیم اوزونو

                                                چاتسام دا بویاشا؟

عٶمرومده بیر دفعه

                        بس سلام وئرمزمۍ

                                                قارداش دا قارداشا؟

بو غمیم٬ بو دردیم داغلاردان آغیردیر

آرازین سویونا قاریشیب آخیرام

فضولۍ حسرتله غربتدن وطنه باخیردۍ٬

من ایسه۰۰۰

وطندن وطنه باخیرام۰

بورادا وطن سٶزو  شعرین باشلانیشیندا و سونوندا ایشلندیگۍ حالدا٬ نه اینکۍ شعرۍ و اورادا بئجۂریلن اینجه و علوۍ آنلامۍ یانسیتمیر٬ بلکه اونو قات-قات گوجلندیریر و جوشغونلاشدیریر۰

بورادا تکرار ائدیلن سٶزه آنا قورا دئییلیر۰ بو تکرارین بیر نووعودور۰ بونا معجزدن بیر اولگو:

بو شبستر اهلۍ یارب٬ نئجه غملۍ گونلر کئچیردیر۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰

بعضاً داها گوجلو هیجان یاراتماق اوچون بعضۍ کلمۂلرۍ دفعۂلرله تکرار ائتمک یئرلۍ  سانیلیر۰      

عصیان یارات٬ عصیان یارات٬ عصیان یارات٬ عصیان

بو عصرده مسعود یاشاماق٬ حق یولو تاپماق

عصیانلادیر٬ عصیانلادیر عصیانلاییر٬ آنجاق

سلیمان رستم

 

 

 

 

تلمیح (گٶز باسما)                                                         Təlmih (göz basma)

تلمیح٬ سٶزلوکده گٶز گوشۂسیله اشاره ائتمک دئمکدیر۰ بدیعۍ ادبیاتدا ایستر شعر یا نثرده ائل آراسیندا یایغین آتالار سٶزو٬ مثل٬ معروف اولایلار و یا افسانۂلر و داستانلاردا باش وئرمیش و راست گلۂلردن اشارەلر وئرمک:

صابردن بیر اولگو:

ساتدۍ گولزار بهشتۍ ایکۍ بوغدایه بابام٬

                                                ساتماسام٬ ناخلفم من٬ اونو بیر آرپایه۰

و صرافدان ایکۍ اولگو:

منۍ زونار زولفون چکدۍ آخر کنج مسجددن٬

                                                            گهۍ دئیرۍ منه مسن ائدیب٬ گاهۍ کلیسانۍ۰

شیخ صنعان و خومار آدلۍ ترسا گٶزەیۍ حکایۂسینه اشارەدیر۰

و یا

گٶزوم یاشۍ آخار قددین گٶرنده رود نیل آسا٬

                                                            دئیۂرسن حضرت موسۍ  عصاسۍ یاردۍ دریانۍ۰

ائدر شیرین کلامین هر نفسده مٶردەنۍ زنده٬

                                                            لب لعلین آپارمیش آبروۍ آب حئیوانۍ

 

تقطیع (ایچ یا آرا قافیه)                          Təqti ( iç ya ara qafiyə)

ایستر عاشیق شعرینده و ایستر سه ده یازیلۍ ادبیاتدا میصراعلارین سونوندا یوخ٬ ها بئله اونلارین ایچریسینده تقطیع لرده٬ موزون سسلرین آهنگدار سسلشمۂسینه ایچ یا آرا قافیه دئییلیر۰ ایچ قافیه شعرین جاذبه و آخارلیق گوجونو آرتیردیغۍ حالدا٬ عاشیغین یا شاعیرین سٶزدن فایدالانماق باجاریغینۍ گٶستریر۰ تقطیع هر میصراعدا بیر٬ ایکۍ٬ حتۍ ایکیدن چوخ اولا بیلر۰

نمونه اولاراق فضولۍ غزلیندن نئچه بئیت:

شب هجران یانار جانیم٬ تٶکر قن چشم گریانیم٬       

اویادیر خلقۍ افغانیم٬ قارا بختیم اویانمازمۍ؟

گول رخسارینه قارشو٬ گٶزومدن قانلۍ آخار سو        

 

حبیبیم فصل گولدور بو٬ آخار سولار بولانمازمۍ؟

دگیلدیم من سنه مایل٬ سن ائتدین عقلیمۍ زایل                 

 

منه طعن ائیلۂین غافل٬ سنۍ گٶرسه اوتانمازمۍ؟

فضولۍ رندو شیدادیر٬ همیشه خالقا روسوادیر          

 

سورون کیم بونه سئودادیر٬ بو سئودادان اوسانمازمۍ؟

و عاشیق محمٌدین "آغرین آلیم مخمسیندن بیر بند:

 

آۍ جاوان٬ سرو روان٬ غنچه دهان٬ آغرین آلیم

آۍ قاباخ٬ بیر برۍ باخ٬ قاشۍ کامان٬ آغرین آلیم

 

آل یاناخ٬ بوللور باخاخ٬ طوطۍ زبان٬ آغرین آلیم

بیوفا٬ ائتمه جفا٬ گتیر درمان٬ آغرین آلیم

 

گل انصافا٬ سورەک صفا٬ هر بیر زامان آغرین آلیم۰

و ناتواندان بیر اولگو

آلیبدیر جانیمۍ هجران٬ اولوبدور گٶزلریم گریان

او مهوش٬ نازنین جانان نۂاوچون گلمز٬ نۂاوچون گلمز؟

عزیزیم٬ گٶز یاشیم قاندیر٬ ایشیم فریاد و افغاندیر٬

او یاریم هاردا مهماندیر٬ نۂاوچون گلمز٬ نۂاوچون گلمز؟

 

تمثیل                                                                                        Təmsil

حجملۍ٬ تنقیدۍ و اٶیود جول (دیداکتیک) آنلام داشییان کیچیک حجملۍ اثره بیر چوخ حاللاردا نظم بیچیمینده یارانیر۰ لاکین بعضۍ حآللاردا نثر تمثیللرده راست گلمک اولور۰

تمثیلده انسان کاراکترینه خاص یٶنلر حئیوانلارین٬ بیتگینلرین٬ شئیلرین تمثالیندا انسان یاشامۍنین شرطۍ صورتده یانسیتما یولو ایله وئریلیر۰ باشقا سٶزله آللۂقوریک (مجازۍ) تصویر تمثیل ده گئنیش استفاده اولونان بدیعۍ افاده واسطۂسیدیر۰

بلینیسکۍنین نظرینجه تمثیلین اٶزەللیگۍ هجو و استهزا شکلینده حکایت و اوندان آلینان اٶیود جول آلاۍدیر۰

تمثیل عموماً تصویر ائدیلن اولایۍ آنلاملاندیران٬ یئکونلاشدیران و اثرین سونوجونو آچیخلایان اٶیودله قورتاریر۰

تمثیلین چوخ قدیم تاریخۍ واردیر۰ قدیم یونانستاندا ائزوپون تمثیللرۍ مشهوردور۰ فرانسه ادبیاتیندا لافونتن٬ روس ادبیاتیندا کریلوف دگرلۍ تمثیللر یازمیشلار۰ آذربایجان ادبیاتیندا دئمیشلر۰

صابرین تمثیللریندن بیرۍ:

بیر هورومجک اٶزون اٶیوب دوردو٬                  دئدۍ فخر ایلۂ: دو اۍ ایپک قوردو

نه کسالتله ایش گٶرورسن                         نییه بونجا آغیر هٶرورسن سن؟

گل٬ منیم صنعتیمده سرعتیمۍ                              گٶروب اقرار قیل مهارتیمۍ۰۰۰

ایشه گیرجک تامامینۍ هٶروم                                 آز زاماندا چوخ ایش بئله گٶرورم"

باخدۍ گولدو اونا ایپک قوردو                                    سرزنش ائتدۍ طعنۂلر ووردو

دئدۍ: بر فرض اولسا هر یئرده                     توخویورسان بٶیوک٬ کیچیک پرده

دئه گٶرک٬ اونلارین ندیر ثمرۍ                      بلکه ده هر کسه چاتیر ضررۍ

لئیک منده یوخ ایسه ده سرعت                               یاپدیغیم ایشده وار آغیر قیمت

عالمه فایدا وئریر کاریم                               هرکس ایستر اولا خریداریم۰

 

تنقید٬ انتقاد٬ نقد                                    Tənqid, intiqad, nəqd

سٶزلوکده هر اوچ شکیلده قئید اولان بو کلیمه آیرۍ-آیرۍ آنلاملارۍ ایله بیرلیده بیرده "بیر اثرین- ایستر شعر یا نثر- اولور اولسون اییلیکلرۍ یا کٶتولوکلرۍ معین معیارلار اساسیندا آراشدیرماسینا دئییلیر۰

بدیعۍ-ادبۍ٬ اسلوب و آنلام جهتدن بیر اثرۍ یوخلاماق اونون دوغرو-دوزگونلوگونو علمۍ یٶندن آراشدیریب اینجۂلۂمک٬ چاتیشمازلیقلارینۍ و اویوشمازلیقلارینۍ آراشدیریب گٶسترمک علمۍ تنقید ساییلیر۰

بو ایش چوخ قدیم دٶورلردن و آشاغا-یوخارۍ یازۍ و اثرین اورتایا چیخماسۍ ایله باشلاسادا٬ بوگونکو آنلامدا علمۍ تنقید هله ۱۹-نجۍ عصرین اورتالارینا قدر حقیقۍ یئرینۍ توتا بیلمۂمیشدۍ و بو ایش عموماً هر دٶورون ادبیات شناسۍ کیمۍ تانینان تذکرەچیلردن آسیلۍ ایدۍ و اونلارین یازدیقلارۍ "تنقید"دن چوخ "تفریط" رنگۍ وار ایدۍ۰

تنقید آنلامیندا اولان "کریتیکا" سٶزونو ایلک دفعه آذربایجان ادبیات شناسلیغینا گتیرن میرزه فتحلۍ آخوندوف اولموشدور۰ بونا باخمایاراق آخوندوف بو ساحۂده "بانۍ" اولسادا٬ آذربایجان ادبۍ تنقیدین ایلک گٶرکملۍ نمایندەسۍ فریدون بیگ کٶچرلۍ اولموشدور۰ ۲۰-نجۍ عصرین باشلانیشیندان ادبۍ حیاتدا تدریجله شعر تنقیدۍ٬ نثر تنقیدۍ٬ تئاتر تنقیدۍ کیمۍ اورتایا چیخمیشدیر۰

تاریخۍ باخیمدان دونیا دا مشهور تنقیدچیلرین سایۍ چوخ اولمامیشدیر۰ بونلارین سیراسیندا ارسطو٬ هوراس٬ بووالو٬ بئلینیسکۍ٬ ژان پول سارتر غربده و خطیب تبریزۍ٬ رشیدالدین وطواط٬ شمس قئسۍ راز٬ خواجه نصیرالدین طوسۍ و امیر علیشیرنوائۍ شرقده ادبۍ تنقیدین گلیشمۂسینده داواملۍ تاًثیر بوراخمیشلار۰

تنقیدین اهمیتۍ اوندادیرکۍ٬ ادبۍ اثرین حقیقۍ دگرینۍ معین لشدیرمکله ایستر یازیچۍنین اٶزونده و ایسترسده عمومیتله خالق آراسیندا تأثیر بوراخیر۰ او بیر طرفدن یازیچییا یول گٶسترمکله یازیچیلیغین انکشافینا یاردیم گٶستریر و او بیرۍ طرفدن اوخوجودا تنقید یاناشماغا امکان یارادیر۰ سالم و یارادیجۍ ادبۍ تنقید ادبیاتۍ ساختالیقدان٬ شارلاتانیزمدن٬ مبالغۂچیلیک و آل وئرچیلیکدن قورویور۰

ادبیات تنقید چیلیگۍ بیرینجۍ نوبه ده ذوق و باجاریق٬ گئنین ادبۍ بیلیک٬ یورولمادان اوخوماق و آراشدیرماق٬ تجربه و آلیشقانلیق طلب ائدیر۰ تنقیدچۍ بو اٶزەللیکلره یئیۂلندیکدن سونرا٬ یئنه اٶز دونیا باخیشینا گٶره ده اٶزەللۂشیر۰ تنقید ده اخلاقۍ٬ اجتماعۍ٬ پسیکولوژیک٬ تاریخۍ و تجربۍ موقعده دورماق٬ تنقیدچیه بو و یا او دونیا باخیشیله اثره یاناشماقدا اولگو اولور مثلاً تجربۍ یا علمۍ تنقید باخیشۍ ایله بیر اثرۍ آراشدیردیقدا هم اثرۍ٬ هم ده اونون یارادیجیسینۍ آراشدیرماق گرکدیر۰ اثرۍ یارادان کیمدیر٬ نه چۍ دیر٬ هانسۍ دٶوروده یاشامیش٬ هانسۍ صنفه باغلۍدیر٬ اخلاق و کاراکترلرۍ٬ اجتماعۍ باغلیلیقلارۍ و هانسۍ عامیلین اونو بو اثرۍ یازیب یاراتماغا سوق ائتدیگینۍ گٶسترمۂلۍ اولور۰ بونونلا یاناشۍ٬ ادبیات توپلومون ترجمه حالۍ اولدوغو کیمۍ٬ ادبۍ اثرده شاعیرین و یازیچۍنین ترجمه حالیدیر۰ بونونلا یاناشۍ اثرین اوندان اٶنجه و اوندان سونرا یازیلدیغۍ کیمۍ مسئلۂلر تنقیدچۍنین باخیشیندا یئر آلمالیدیر۰

 

ترجومه (بدیعۍ اثر ترجمۂسۍ)  Tərcümə (bədii əsər tərcüməsi)

بدیعۍ بیر اثرین یازیلدیغۍ دیلدن باشقا بیر دیله چئوریلمۂسۍ و یاییلماسیدیر۰ هر بیر بدیعۍ اثرین قاورام و آنلامۍ سٶزلرین یالنیز اصلۍ معناسیله دگیل٬ عین حالدا دیلین سیناکتیک قورولوشونون اٶزونون اٶزەللیکلرۍایله سٶز بیرلشمۂلرۍنین سسلنمه طرزۍ ایله٬ آهنگله و هامیدان اٶنجه یازیلدیغۍ دیلین خصوصیتلریندن دوغان بیر سیرا باشقا بدیعۍ اٶزەللیکلرله تامام-کامال مئیدانا چیخدیغینا گٶره٬ اثرین حرفۍ ترجمۂسۍ هئچ ده عینۍ و گٶزل ترجمه اولا بیلمز۰ بدیعۍ اثرین ترجمۂسیندن گٶزلۂنیلیرکۍ یازیچۍنین تکجه آماجینۍ٬ متنین معناسینۍ دگیل٬ هم ده یازیچۍنین خصوصیتلرینۍ اولدوقجا اثرین اصلینه یاخین بیر شکیلده چاتدیرسین۰

اثرین یاخشۍ و باجاریقلۍ ترجمۂسۍ اورژینا بدیعۍ اثر کیمۍ ده دگرلندیره بیلر۰ نمونه اوچون آذربایجان شاعیرۍ عابباس صحت بو ساحه ده اولدوقجا باجاریقلۍ ترجمۂچۍ اولموشدور۰ اونون "سینیق ساز" ٬ "مغرب گونشلرۍ" مجموعۂسینده توپلانمیش شعرلرین چوخو روس و غربۍ اروپا کلاسیکلریندن ائتدیگۍ اثرلردیر۰ بو ترجمۂلرین داوامیندا آذربایجاندا چوخلو باجاریقلۍ و بیر چوخ دگرلۍ اثرلر آذربایجان دیلینه چئویرمیشلر۰ بونلاردان اولگو اولاراق صمد وورغونون نظامۍنین "لیلۍ مجنون" ٬ پوشکنین "یئوگئنۍ اونئگن" اثرلرینۍ بٶیوک مهارتله آذربایجان دیلینه ترجمه ائتمیشدیر۰ صمد وورغونلا یاناشۍ عبداللۂ شاییق٬ رسول رضا٬ انور محمد عارف و باشقالارۍ دا بو ساحه ده باجاریق گٶسترمیشلر۰

آشاغیدا هم آزاد ترجمۂدن٬ هم ده حرفۍ (تحت اللفظ ترجمۂدن اولگولر وئریلیر: آزاد ترجمۂدن اولگو

جانا  همه آیت نکویۍ                   در شأن تو آمده است گوئۍ

بنواز مرا به یک دو بوسه                 کاین است زکوه خوبرویۍ

گفتم که دلم کجاست٬ گفتا                        آنجا که نیایۍ٬ اربجویۍ۰

"نظامۍ"           

 

"حوسنون گٶزل آیتلرۍ اۍ سئوگیلۍ جانان             

اولموش بوتون عالمده سنون شأنینه شایان

گل ائیله نوازش٬ منه بیر بوسه لبیندن                                 

چونکۍ گٶزەلین بوسۂسیدیر عاشقه احسان

سوردوم کۍ-کٶنول هاردادۍ؟آلدیم بو جاوابۍ                       

هئچ سورما٬ تاپیلماز اونو آختارسادا انسان

 

تحت الفظ ترجمه دن نمونه:

شبانه

یاران من بیائید

با درودهایتان

و بار دردتان را

در زخم قلب من بکارید

من زندەام به رنج۰۰۰

مۍ  سوز دم چراغ تن از درد۰۰۰

یاران من بیائید

با دردهایتان

و زهر دردتان را

در زخم من بچکانید۰

احمد شاملو

 

گئجه کن

یولداشلاریم گلینیز

دردلرینزله بیرکه

و درد یوکونوزو

اورک یاراما اکینیز

من محبتله یاشاییرام۰۰۰

جان چراغیم دردله یانیر۰۰۰

یولداشلاریم گلینیز

دردلرینیزله

و دردنیزین زهرینۍ

اورک یاراما دامیز دیرینیز۰

صمد بهرنگۍ-کیچیک دگیشمۂلرله۰

 

بدیعۍ ترجمۂدن نمونه:

اۍ فلک٬ در ره تو پیر شوم عیب مکن            آب چشمم رود و کوروم عیب مکن

آب چشمم رود و بادیه دریا گردد       من به دریا روم و غرق شوم عیب مکن۰

 

سنین اوغروندا فلک من قوجالیرسام قیناما    گٶزومون نورو گئدیب گٶزدن اولورسام قیناما۰

گٶزومون نورو گئدر٬ بادیه دریایه دٶنرمن بو دریایه گئدیرسم٬ بوغولورسام قیناما۰۰۰

 

ترجیع بند                                                                                  Tərcibənd

ترجیع بند لغتده قایتارما معناسیندا و ادبۍ اصطلاح کیمۍ نئچه بندلردن تشکیل اولان شعرده دئییلیرکۍ٬ هر بندین اٶزونه خاص آنلامۍ٬ قالبۍ و قافیۂسۍ اولور۰

بندلرۍ بیر-بیرینه باغلایان آنلامدا٬ و زنده بندلرایله ایلگیلۍ٬ لاکین قافیه ده باغیمسیزدیر و ناغارات کیمۍ هر بندین سونوندا عیناً تکرار ائدیلیر:

قایتاریشدا بندلرین سایۍ و هر بند ده بیتلرین عددۍ شاعیرین ایستۂیینه باغلیدیر۰

سید عظیم شیروانیدن بیر قایتارما (۲ بند)

خوش اول زامان کۍ٬ یار منه همزبان ایدۍ٬

بزمیم جمال یار ایله رشک جهان ایدۍ٬

دٶولت غلام ایدۍ منه٬ بختیم جوان ایدۍ٬

سلطان ایدیم٬ کۍ هر یانا حکمیم روان ایدۍ٬

جان حزینه همدم٬ او آرام بان ایدۍ٬

دملر او دملر ایدۍ٬ زامان اول زمان ایدۍ۰

خورشید گون شراب ایله دولموشدۍ جامیمیز٬

اول ماه ایله کئچیردۍ بیزیم صبح و شامیمیز٬

دٶور فلکده حاصل اولوردۍ مرامیمیز٬

خاک دریندن اٶزگه یوخ ایدۍ مقامیمیز٬

بولبوللره او ساحت قدس آشیان ایدۍ٬

دملر او دملر ایدۍ٬ زامان اول زمان ایدۍ۰۰۰

 

ترکیب بند                                                                      Tərkibbənd

شرق لیریک شعرۍ بیچیملریندن بیرۍ۰ عصرلر بویونجا آیر-آیرۍ کلاسیکلرین شعرینده چشیتلۍ شکیللر آلمیشدیر۰ موضوسو داها چوخ محبت٬ ایستک٬ گٶزەللیک و اجتماعۍ فلسفۍ آنلاییشلار اولور۰

ترکیب بندین٬ یازیلۍ ادبیاتلا یاناشۍ٬ عاشیق شعرینده ده بیر سیرا اٶرنکلرینه تصادف ائدیلیر۰

ترکیب بند آنلام و وزن اعتبارۍ ایله ثابت اولوب٬ قافیه و هر بند ده مصراعلارین سایۍ دگیشکن دیر۰ قافیۂلر غزل و قصیده اوسلوبوندا اولدوغو حالدا٬ مصراعلارین سایۍ بندلرده ۱۲-۱۴ و بعضاً داها یوخاریدیر۰

بیر چوخ حاللاردا هر بنددن سونرا یا نقرات شکلینده تکرار اولان بیت یا دا هر دفعه دگیشیلن هم قافیه شعر گلیر۰ مثال:

 

قوربانون اولوم "قوسۍ! مهجور سنوندور      

شیرین سٶز ایله خلقه سالان شور سنوندور٬

 

عاشیق که ضعیف اولسا٬ اونۍ سالما نظردنهر

چند سلیمان اولاسان٬ مورسنوندور۰

 

ست اوسام  و دروسام دولانیب باشیوا اٶلیم 

تقصیریمه قالما٬ مۍ پرزور سنوندور۰

 

گر اٶلدورەر اولسان٬ اگر احیا وئرەر اولسان                 

اٶز ایستۂدیگین ائیله که٬ دستور سنوندور۰

 

یاندیرسان اگر جسمیمۍ یاندیر٬ نه سٶزوم وار          

دیدار سنون٬ شعله سنون طور سنوندور۰

 

یا دینله گٶزوم مردمۍ دور قطره اشکم                     

گروار چراغیمده منیم نور سنوندور

 

اۍ گنج روان گوشۂ بۍ توشه دن اٶتمه                   

گل٬ گل کۍ بو گنجینه و گنجور سنوندور

 

هر چند کۍ هر گوشه ده٬ هر باغدا اۍ گول  

بولبول منیم و غنچه مستور سنوندور۰

 

من ائیلمۂرم عرض تمنا٬ سٶزوم آنلا            

دیندیرمه منۍ٬ دیلسیزم٬ امما دیلیم آنلا۰

 

ترصیع (سوسلنمه)                                                       Tərsi(süslənmə)

شعرده بئیتین ایکۍ مصراعیندا سٶزلرین ساۍ جهتدن برابر و هر بیرۍ قارشۍ-قارشییا بیر وزن و قافیه ده اولماسۍ۰

نسیمۍ دن ایکۍ اولگو:

گٶزلرین سئوداسینا دوشدو کٶنول    فتنۂنین غوغاسینا دوشدو کٶنول

شول بت رعنایه وئردیم کٶنلومو       شول گٶزو شهللایه وئردیم کٶنلومو٬

شول گونش سیمایه وئردیم کٶنلوموشول اوزوچون آیه وئردیم کٶنلومو

 

تصوررون لغوۍ آنلامۍ خیالدا جانلاندیرماق٬ ذهنینده یاراتماق دئمکدیر۰

بدیعۍ و تصویرۍ ادبیاتدا انسان       شعورونون اساس یارادیجۍ کئیفیتلریندن بیرۍ۰ یاشام تجربۂسۍ٬ یاشامین گٶروشلر و بیلیکلر اساسیندا هنرمندین یاراتدیغۍ انسان کاراکترلرینۍ و طبیعت لوحۂلرینۍ اٶز دوشونجۂسینده جانلاندیرما قابلیتۍ باجارلیغیندادیر۰

تاریخۍ یاشامۍ و اونو اولوشلارینۍ نه قدر دوزگون و دریندن باشا دوشورسه٬ اونون یارادیجۍ ذهنینده جانلانان سیمالار دا بیر او قدر دیرۍ٬ گرچک و ایناندیریجۍ اولور۰

یارادیجۍ تصور خیال یارادیجیلیغۍنین ضرورۍ شرطۍ کیمۍ انسانلارین ذهنۍ چالیشمالارۍنین بوتون ساحۂلرینده اٶنملۍ رول اویناماقدادیر۰

بئلۂلیکله ده یارادیجۍ تصور علمۍ چالیشمانین دا اولدوقجا اٶنملۍ جهتیدیر۰

یاشام و اونون اولایلارۍ باره ده ینانلیش٬ قوندارما تصورلر٬ بیزۍ وارلیقدان اوزاق و اونا یابانجۍ قوندارما سیمالر و تصورلره آپاریب چیخاریر۰ مثلاً قدیم متولوژودا و بیر پارا شفاهۍ ادبیات نمونۂلرینده بونا راست گلمک اولور۰

 

 

تشبیه (بنزتمه)                                                 Təşbih (Bənzətmə)

تشبیه لغتده بیر شئیۍ یا بیر اٶرنگۍ باشقا بیریسینه بنزەتمک یا داها دوغروسو بیر یئنۍ دوغرولتما ایستۂدیگیمیز شئیۍ یا بدیعۍ اثرۍ٬ اٶنجۂدن یارادیلمیش بیر شئۍ یا بدیعۍ اثره بنزەتمک دئمکدیر۰ بنزەدیلۂن ایله اونا اولگو اولان آراسیندا بنزمه حالتۍ اولمالیدیر۰ بنزەتمۂنین اوچ اساس روکنو وار؛ بنزەدیلمیش (مشبه)٬ بنزەدیلن (مشبه به)٬ بنزەدیلیش ( وجه تشبیه) و بونلاردان علاوه بیرده بنزتمۂنین علامتلرۍ کیمۍ٬ ائله بیل٬ دئیۂسن و ۰۰۰ "اونون اوز گونش کیمۍدیر" اونون اوزو ائلۂبیل گونشدیر"٬ " اوزو دئیۂسن گونشدیر" بنزەدیلن اٶزەللیکلر جهتدن بنزەدیمیشدن اوستون اولمالیدیر۰ بنزەتمه اولا بیلسین ظاهرۍ دویغولار٬ و اولا بیلسین ده باطنۍ و عقلۍ دویوملاردان یارانیر۰ ظاهرۍ دویغودان یارادیلان بنزەتمه آچیقدان آچیغا دویولور۰ باطنۍ یا عقلۍ بنزەتمه دوشونجەنین یئترۍدیر اولور۰

ظاهرۍ دویغولاردان تٶرەنن بنزەتمه باخماقلا دویولان:

 قارا زولفون اومه رخساره اۍ گول٬ ساربان ائتمه

هلال ظلمت شبسره بولود آلتدا نهان ائتمه۰

او گول رویونده کۍ خال سیه دن احتیاط ائتمه۰

بهشتۍ باغینه٬ هندونۍ گٶزله٬ باغبان ائتمه

بو بنزەتمۂلرده قارا تئللر کیمۍ بنزەتمه لر گٶزله گٶرونمکده دیر۰

۲-دینلۂمک له دویولان بنزتمه:

هر باخیشدا چالینان کیرپیگۍ مضراب کیمۍ٬

بیر قولاق وئر٬ بو سینیق قلبۍ نه ساز ائیلۂمیسن!

"شهریار"

باهار اولاندا بئله رسمدیر اوخور بولبول٬         اوزون گٶرنده اودور گٶیلوم آه و زاره گلیر۰

انیسیم آه و فغان اولدو٬ مونیسیم ناله٬                     بو غم گونونده عجب آه و ناله کاره گلیر

"صراف"

۳-دادماقلا دویولان بنزەتمه:

اۍ شهد لبین سٶزۍ شکر وار لذیز  لعلین کیمۍ هاردا بیر شکر وار لذیز

تونگ شکر اولماسایدۍ درج دهنین٬اولمازدۍ چیخان لهجه و گفتار لذیز۰

(فضولۍ)

۴- اییلۂمکله دویولان بنزەتمه:

لب لعلینده بیشک لذت آب بقا گٶردوم

                                                سرگوینده مطلق نکهت خلدبرین تاپدیم

دئدیم یاره هلاک نازووام٬ رحم ائیله ناز ائتمه٬

                                                دئدۍ: به به٬ هله ناز ائتمۂگین ایندۍ چیمن تاپدیم

(صراف)

۵- توخوماق ایله دویولان بنزەتمه:

اسنده اۍ  صبا یئلۍ٬ رعایت ائیله یاریمۍ

                                                لطیف گول یاناقلارا دەینده لکٌه دوشمۂسین!

کئچنده قاتما تئللرین کمند زولفدن یاپیش

                                                او مشک تردۍ٬ گٶزلۂکۍ٬ قدملرین سوروشمۂسین۰

کمانه اوخشایان (بنزەین) قاشا قویاندا غمزه اوخلارین

                                                بوراسۍ دوشوب۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰

تشبیه ساده مجازلاردان بیریدیر۰ بدیعۍ اثرده بیرجه اولایۍ٬ بیر کیمسۂنۍ و یا بیر آنلامۍ بلیرلۍ جهتدن اونونلا بنزەرۍ اولان باشقا بیر اولاۍ٬ کیمسه یا آنلاما قارشۍ قویماق یولو ایله تصویر ائدیلمۂسۍ۰ تشبیه واسطۂسیله یازیچۍ تصویر ائتدیگۍ اولاۍ٬ کیمسه۰ یا آنلامین بلیرلۍ بیر جهتینۍ داها قاباریق و گوجلو بیر شکیلده نظره چاتدیریر۰

تشبیه یا سادەجه بنزەییشۍ گٶستریر" او شئره اوخشاییردۍ" یادا کیمۍ٬ سانکۍ٬ تکۍ٬ ائله بیل سٶزلرۍ٬ واسطۂسیله ایکۍ هدف آراسیندا بلیرلۍ بیر جهتدن یاخینلیق و بنزەییش اولدوغونو نظره چاتدیریر۰۰۰

 

تذکیره                                                                                        Təzkirə

اورتا       عصرلرده شرق و ائلۂجۂ ده آذربایجاندا چوخ یازیلیب یاییلمیش علمۍ-ادبۍ اثر٬ اساساً٬ ادبیاتچۍ و تاریخۍ بیلگینلرین طرفیندن یازیلان و مدٌتلر الیازمالارۍ حالیندا یاییلان بو قایناقلاردا گٶرکملۍ ادبۍ سیمالارین٬ اولایلارین٬ آیرۍ-آیرۍ اثر حاققیندا بیلیکلر و اونلاردان اولگولر وئریلیر۰ تذکیرەلرده بیوگرافیلر٬ بدیعۍ-ادبۍ مسئلۂلرین شرحۍ اوستون یئرۍ توتور۰

تذکیرەلر اورتا عصر ادبیات تاریخینه عاید علمۍ قایناقلار ساییلا بیلر۰ ادبیات تاریخۍنین اٶیرنمه و آراشدیریلماسیندا اونلاردا فایدالانماق اولور۰ لاکین بو اثرلره تنقیدۍ تاناشاندا بعضۍ تذکیرەچیللرین غیرعینۍ٬ مبالغۂلۍ و دگیشیک ادعالارینا آلدانماق گرکدیر۰

تورک دیللۍ خالقلار آراسیندا "مجلس النفائس" آدلۍ ایلک تذکیرەنۍ بٶیوک اٶزبک شاعیرۍ علیشیرنوائۍ یازمیشدیر۰

آذربایجان ادبیاتۍ تاریخۍنین اٶیرەنیلمۂسۍ ایله ایلگیلۍ اولان اٶنملۍ تذکیرەلردن لطفعلۍ بیگ آذرین "آتشکده"٬ م۰مجتهدزادەنین "ریاض العاشقین" عنوانلۍ تذکرەلردن آد آپارماق اولار۰

گونئۍ آذربایجاندا محمٌدعلۍ تربیت "دانشمندان آذربایجان"٬ حاج میرزا محمدعلۍ فارس قاموسون ریحانتۂالادب" و عزیز دولت آبادۍنین "سخنواران آذربایجان"یندان آد چیلیه بیلر۰

 

تضاد (توتوشدورما)                                            Təzad( tutuşdurma)

بدیعۍ ادبیاتدا بیر دوشونجۂنۍ٬ بیر دویغونو اوخوجویا داها قاباریق٬ جانلۍ و کسکین جیزگیلرله چاتدیرماق اوغروندا آنلامجا بیر-بیرۍنین ضدۍ اولان حالتلرین بیر-بیرینه قارشۍ قویولماسۍ۰

تضادلار هم بیر-بیرۍ ایله ضد اٶزەللیکلۍ یاشام لوحۂلرینۍ٬ هم ده ضد آنلاملۍ سٶز و عبارەلردن فایدالانما یولو ایله یارادیلا بیلیر۰ (باخ : آنتونیم و آنتۍ تئز)

سهند دن نمونه:

بیر الیمده اود وار٬ بیر الیمده سو٬

بیر اوزوم قارا قیش٬ بیرۍ باهاردیر۰

دوستا٬ ایستکلییه ایستۍ قوینوم وار٬

دوشمانا باخیشیم شاختادیر٬ قاردیر۰

صرافدان نمونه:

تاب ائیله گٶزل٬ کشمۂکش  عشقه بو یولدا٬

هر نیک و بد و نفع و ضرر قسمت ایلن دیر۰

مجنونه دئیین اولماددو دام ایله مأنوس۰

انسان آدۍ٬ انسانیله اونسیت ایلن دیر۰

صمد وورغوندان نمونه:

من آز گٶرمۂمیشم بو سارایلارۍ٬    بوردا گٶیه چیخیت آه و وایلارۍ۰۰۰

گٶرموشم ش اهلارین وفاسینۍ من            خانلارین ظولمونو جفاسینۍ من

گٶرموشم زامانین مین روزگارینۍ    دوستاق آنالارین گٶز یاشلارینۍ

نفر!قان چاناغۍ تاجلارا نفرت!         وار اولسون آزادلیق٬ بیرده محبٌت!

 

تضمین                                                                                      Təzmin

بدیعیتاتدا شعر ساحۂسینده بیر شاعیرین آدلۍ-سانلۍ یا خوشلادیغۍ باشقا بیر شاعیرین اثرلریندن بیر یا نئچه میصراع یا بئیت و حتٌا بعصاً بوتون بیر شعرۍ اولدوغو کیمۍ٬ یعنۍ همان وزن و قافیه ایله اٶز شعرینده ایشلتمۂسینه دئییلیر۰ بورادا اساس شرط٬ تضمین اولونان میصراع٬ بئیت و قطعه هر جهتدن یئنۍ شعره اویغونلاشدیریلماسۍ و اونون ریتم و بیچیمۍ ایله سسلنمۂلیدۍ۰ معاصر آدربایجان شعرینده شاعیر شهرک (میرزا)نین عمران صلاحۍنین "ساغلیغینا" غزلینه یازدیغۍ تضمین:

 

حق آیاقلانمادا افسانۂلرین ساغلیغینا           خلق تاپدانمادا دوردانۂلرین ساغلیغینا

ایچیرم بادەمۍ دیوانۂلرین ساغلیغینا           اود قانادلۍ دلۍ پروانۂلرین ساغلیغینا

 

گٶرونور شهلۍ بنفشه باشۍ چکمیش قینینا          

لاله نرگس ده پریشاندۍ ندن وارلیغینا۰

"باخیرام شیشه دالیندان یاغیشین سالخیمینا         

آۍ بولودلا دولو پیمانۂلرین ساغلیغینا"

 

یازگونو قار الۂدۍ قارەلۍ قیشلار باشیما     

گٶرونور موشتریدۍ آیرۍ باخیشلار باشیما

 

"نه اویونلار گتیریبلر بو تانیشلار باشیما        

ایچیرم ایچگیمۍ بیگانۂلرین ساغلیغینا

 

آغلاماق بسدۍ گولوم٬ عٶمروده بیر دفعه گول

گول٬ گول آچسین سنۍ ساقۍ گول آچیلسین بو کٶنول!

 

"اوجا فریاد اولاجاقلار وئرەجکلر یئنه گول        

آیاق گٶیۂرن دانۂلرین ساغلیغینا"

 

گونلر آیدینلاشاجاق سٶز وئریرم٬ آند ایچیرم              

یئتیشر وقتۍ او گون دوررۍ خرفدن سئچیرم

 

"بئله قالماز آچیلار یاسلۍ اورکلر ایچیرم       

آچیلان نغمۂلۍ مئیخانۂلرین ساغلیغینا"

 

تیپ                                                                                                       Tip

بللۍ بیر فردین بو و یا باشقا اجتماعۍ قروپا٬ طبقۂیه٬ خالقا٬ حتۍ بشرٌیته سجیۂوۍ اٶزەللیکلرینۍ دوغرولدان بدیعۍ سیما٬ ادبۍ تیپین جانلۍ اٶزلوگو و عمومۍ معنالیلیغۍ آراسیله آیریلماز بیرلیک اولمالیدیر۰ اٶزلشدیرمه اولمایان یئرده بدیعۍ سیمادا یوخدور۰ عمومۍ معنالیلیق اولمایان یئرده بدیعۍ سیمانین هئچ بیر دگرۍ یوخدور٬ بئله قیلیقلار عاغلار اورەیه یول تاپا بیلمز۰

بوتون بدیعۍ یارادیجیلیقدا اولدوغو کیمۍ٬ تیپ دوغرولتماق اوچون ده یازیچیدان گئنیش٬ درین٬ حیاتا احساسلا باخیش٬ زنگین هنرمند خیالۍ٬ انسانلارین سجیۂوۍ اٶزەللیکلرینۍ گٶروب گٶسترمک باجاریغۍ و بیر سٶزله بدیعۍ تصویر یاراتماق طلب اولونور۰ ماکسیم گورگۍ دئییرکۍ٬ یازیچۍ یالنیز تانیدیغۍ  بیر آدامۍ٬ مثلاً بیر آل-وئرچینۍ٬ بیر ایشچینۍ٬ بیر مأمورو تصویر ائتسه٬ اونون تصویر ائتدیگۍ فرد بیر فوتوقراف شکلیندن اوزاق گئده بیلمیۂجکدیر۰ بو تیپین اجتماعۍ-تربیۂوۍ اٶنمۍ اولمایاجاقدیر٬ بیزیم انسان حاققیندا٬ یاشام حاققیندا بیلیک و دوشوندوکلریمیزه٬ دئمک اولارکن٬ هئچ بیر شئۍ آرتیرا بیلمیۂجکدیر۰ حقیقۍ٬ جانلۍ٬ تأثیرلۍ بیر بدیعۍ تیپ یارتماق اوچون یازیچۍ اونلارلا٬ حتۍ یوزلر آل-وئرچۍ٬ ایشچۍ و مأمورون صنفۍ اٶزللیکلرینۍ٬ دوشونوش و دویغولارینۍ٬ عادت و عنعنۂلرینۍ٬ رفتار و دانیشیقلارینۍ٬ بیر سٶزله اونلارین بوتون یاشاییشینۍ اٶیرنمۂلۍ و یاراتدیغۍ بدیعۍ تیپین سیماسیندا همین اجتماعۍ تیپلرین ان سجیۂوۍ٬ ان اساس اٶزللیکلرینۍ بدیعۍ عمومۍلشدیرمه٬ فردلشدیرمه یولو ایله عکس ائتدیرمۂلیدیر۰

م۰ف۰آخوندوف حاجۍ قارانین سیماسیندا ۱۹-نجۍ عصر آذربایجان شرایطۍ ایله باغلۍ اولان کلاسیک بیر خسیس تییپۍ یاراتمیشدیر۰ ارنست همینگوۍ "قوجا و دنیز" اثریندەکۍ قوجا صینیفلۍ جمعیتده اولمازین اذیت و یاردیمسیزلیغین آغیرلیغینۍ داشییان٬ لاکین بیرآن بئله اٶز انسانلیق لیاقتینۍ ایتیرمۂین٬ یوخسول٬ مرد٬ فراگار " خیردا انسان" تیپیدیر۰

 

 

 

تراژدۍ (فاجعه)                                                Trajedi ( faciə)

تراژدۍ٬ درامین ان قدیم نوعلریندن بیرۍ ساییلیر۰ بورادا قهرمانلا اجتماعۍ شرایط آراسینداکۍ ضدیتلر و آمانسیز مبارزه قهرمانۍ چیخیلماز اولایلارا گتیریب چیخاریر و ان سوندا دا اونون محوۍ ایله سونوجلانیر۰ تراژدۍ ایلک دفعه یونانستاندا یارانیر۰ نیشائۍ او زامان دونیا آللاهلارۍنین دیونسین شرفینه کئچیریلن خالق تاماشالارۍ ایله ایلگیلۍدیر۰ دیونسه قوربان ائدەرک قدیم یونانلیلار کئچۍ کسر٬ قورولان مراسیمده اویناردیلار و بو قوربانلیق بارەسینده ماهنیلار اوخویاردیلار۰" تراژدۍ" سٶزوده یونانجا کئچۍ آنلامیندا اولان "تراقوس" و ماهنۍ آنلامیندا اولان "اوده" سٶزلرۍنین بیرلشمۂسیندن دوغرولموشدور۰ سونرالار تراژدۍ ایلکین آنلامینۍ ایتیرەرک تئاتر تاماشاسۍ نوعلریندن بیرۍ اولموشدور۰ میلاد دان اٶنجه ۵-نجۍ قرنده یاشاییب یاراتمیش اشیل٬ سوفوکل٬ اوریپید کیمۍ یازیچیلارین فاجعۂلرۍ بوتون دونیادا مشهوردور۰

تاریخۍ گلیمشمه ایله ایلگیلۍ٬ زامان کئچدیکجه فاجعه ده جدٌۍ دگیشیکلیکلره اوغراییب اورتا عصرلرده فاجعۂنین ان اوستون نمونۂلرینۍ ۱۶-نجۍ عصرین سونلارۍ٬ ۱۷-نجۍ عصرین باشلانیشلاریندا یاشامیش اولان داهۍ  انگلیس دراماتورقو ویلیام شکسپیر یاراتمیشدیر۰ دونیا شهرتۍ قازانمیش فاجعۂلرینده شکسپیر اٶز قهرمانلارینین ضدیتلۍ معنوۍ دونیاسینۍ بٶیوک صنعتکارلیقلا عکس ائتدیرەرک٬ اونلارۍ یئتیرن توپلومون آیرۍ-آیرۍ اٶزەللیکلرۍ حاققیندا چوخ زنگین و درین بیلگیلر وئریر ("شاەلیر" و "ماکبت"٬ "رومئو و ژولیت"٬ "هاملت"٬ "اوتللو" و سایره)۰

کئچمیش زامانلاردا یارادیلان فاجعه زامان اٶتدوکجه قهرمانلارین محوۍ ایله یوخ٬ بلکه اونلارین یئنۍ  حیاتدا دگیشیکلیک یارادان ٬ معنوۍ اوستونلوگو ایله سونوجلانیر۰

 

توبه نامه                                                                       Tobənamə

شرق٬ بو سیرادا آذربایجان کلاسیک شعرۍ چئشیتلرین بیرۍ٬ غزل٬ قصیده٬ مثنوۍ٬ مخمس و بو کیمۍ شکیللرده یازیلیر۰ توبۂنامۂلرده پئشمانچیلیق دویغوسو٬ شاعیرین اٶز یاشامیندا ائتدیگۍ سهولرۍ٬ و ایشلۂدیگۍ گوناهۍ بوینونا آلیب تووبه ائدیر۰ بو شعرلر هر بیچیمده اولور اولسون اونلارین آنلامیندا درین بیر اخلاص و گوجلو بیر اعتراف دویغوسو واردیر و شعر یئنۍ بویا داشییر۰

آشاغیدا کۍ نئچه بئیت ۱۹-نجۍ عصر عاشیق شاعیرۍ محمد بیگدن اولگو اولاراق گتیریلیر۰

اۍ خدا سنه عیاندیر کۍ وفادارام من           توتدوغوم ایشلرۍ یاد ائیلۂییب آغلارام من۰

لیک بو نفسین الینده همه وقت زارم من٬     

الۍ بوش٬ اوزو قارا٬ بندۂ بۍ عارم من۰

هرکۍ٬ تنبیه ائدەسن اونا سزاوارم من         گلمیشم درگاهینا٬ لابد و ناچارم من

رحم قیل بار خدایاکۍ٬ گوناهکارم من           عاصۍ و بد عمل و رو سیه و خوارم من۰۰۰

بیر باشقا اولگو ده یئنه ۱۹-نجۍ عصر شاعیرلریندن نصراللۂ دیدەنین تووبۂنامۂسیندن بیر پارچا۰

تووبه٬ التوبه خطا راهینه گئتدیکلریمه٬                      بیلیب ائتدیکلریمه٬ بیلمۂییب ائتدیکلریمه

 


گؤنده ریلیب تاريخ چهارشنبه 29 بهمن 1393یازار احمد محمدپور